Plavi jahač (Der Blaue Reiter) je Nemačka umetnička grupa koja postoji od 1911. do 1914. godine. Grupa pripada ekspresionističkom pokretu zajedno sa grupom Most (Die Brücke) koja je osnovana 1905. godine. Grupu su osnovali Wassily Kandinsky, Franz Marc, August Macke, Alexej von Jawlensky, Marianne von Werefkin, Lyonel Feininger, Albert Bloch i drugi kao odgovor na odbijanje slike Strašni sud Vasilija Kandinskog.
 |
Plavi jahač (Der Blaue Reiter) je naziv grupe nemačkih i ruskih umetnika, imigranata u Nemačkoj, na čelu sa Vasilijem Kandinskim i Francom Markom, osnovane 1911. godine u Minhenu, posle raspada jedne od prethodno osnovanih ekspesionističkih grupa, Novog umetničkog udruženja (Neue Künstlervereinigung). Naziv grupe inspirisan je slikom Kandinskog iz 1903. godine, koja se nalazi u privatnoj kolekciji.
Jahač se smatra aluzijom na četiri jahača Apokalipse, jer su Kandinski, Mark i ostali verovali da je apokaliptično pročišćenje sveta od materijalnog uslov ostvarivanja duhovnog, ka kojem umetnost teži i koje predstavlja. Pored toga, naročito za Marka, poznatog po tome što su na njegovim platnima životinje glavna tema i simbol, konj je bio simbol elementarnih sila.
Pored opštih ekspresionističkih tendencija, za estetiku grupe od značaja su bili i uticaji Monea i impresionistička dematerijalizacija predmeta, fovistički tretman boje, ali i teozofija, psihoanaliza, interesovanje za primitivne umetnosti i bajke, za dečiji crtež.
 |
|
Vasilij Kandinski, Plavi jahač, 1903, ulje na platnu, 55 x 65 cm |
1911. godine Kandinski je objavio i svoje najvažnije teorijsko delo – O duhovnom u umetnosti (kod nas: Vasilij Kandinski, O duhovnom u umetnosti: posebno u slikarstvu: sa osam slika i deset originalnih drvoreza, prevod s nemačkog i predgovor Bojan Jović, 1996, 2004) U tekstu je izneo svoje stavove o značenju i emocionalno-duhovnom dejstvu pojedinih boja i njihovih kombinacija, o načinu na koji boja stvara rezonancu u duhu posmatrača. Verovanje u nezavisno, duhovno značenje boja i u to da svaka boja ima svoj muzički ekvivalent, zbog čega slika treba da se zasniva na harmoniji boja i oblika, a ne na temi, vodilo je Kandinskog ka odbacivanju figurativnog, pa se on smatra jednim od pionira bespredmetne umetnosti. Zbog toga njegova dela nose nazive kao što su: kompozicija, impresija, improvizacija. U njegovom slučaju izvor apstrakcije nisu, dakle, bili geometrijski oblici, već spontanost i improvizacija sa slikarskim elementima.
Na prvoj izložbi grupe Plavi jahač, održanoj decembra 1911. u Minhenu, u Galeriji Tanhauzer, izlagali su, pored Kandinskog i Marka, Anri Ruso, Albert Bloh, braća Burljuk, Robert Deloni, Arlon Šenberg… Grupa je izlagala pod tim imenom do Prvog svetskog rata 1914. godine, kada je njeno postojanje okončano smrću Franca Marka i Augusta Makea.
Plavi jahač nije imao zvaničan zajednički program – nisu izdali ni jedan zajednički manifest, ali su 1912. izdali istoimeni almanah, na čijim je koricama rad Kandinskog – crtež Svetog Đorđa obojen plavom bojom. Almanah su uređivali Kandinski i Mark.
